Bonje met Hurgronje

PASSIE VOOR HISTORIE
Geschiedenis is één van mijn passies. Reken maar dat het lezen van het interview met Architect Sami Angawi mij daarom pijn doet (zie mijn log Architect Sami Angawi luidt de noodklok over Mekka van 24 februari jl.). Ontluisterend hoe de Saoedische autoriteiten omgaan met de historie van Mekka. Ontluisterend hoe oude gebouwen van de kaart worden geveegd.

PASSIE VOOR ISLAM
Het leven van een moslim draait om dat ene gebouw middenin de Heilige Moskee, de kaäba (het Huis van Allah). Een gebouw waar wèl goed voor wordt gezorgd, alhamdulillah. Moslims maken hier hun omgangen tijdens de hajj of de oemrah. "Mekka" is een groot begrip en staat voor idealen, het staat voor passie voor het geloof, het staat voor goede voornemens die vaak worden verbonden met een (incha Allah) deelname aan de hajj (in de toekomst). Mekka is ook de naam van een ‘gewone’ stad met gewone mensen met wereldlijke verlangens.

TIJDENS DE HAJJ ZIE JE OOK MENSELIJKE GEBREKEN
Wie denkt, voor aanvang van de hajj, dat hij in een bad van spiritualiteit zal belanden, kan soms bedrogen uitkomen. Mekka is ook dè plek waar de duivel nog wat zieltjes kan winnen. Lees maar de woorden van Abdullah, een Nederlandse moslim op leeftijd, die zijn ervaringen als pelgrim heeft gedeeld met een grote groep gelovigen in Mesjid Al-Hikmah te Den Haag (22 maart 1998) na afloop van een lezing van Ibrahim Spalburg, georganiseerd door Al-Moeminoen, een vereniging van Nederlandse moslims (klik op deze link voor het complete verslag van die lezing). Hij werd tijdens de hajj duidelijk geconfronteerd met de gebreken en onwil van vele broeders en zusters.

Christriaan Snouck Hurgronje

GEBREKEN BESCHREVEN
Afgelopen vrijdag ontvang ik bij het openen van mijn email box een berichtje van oom Jan, één van mijn mash’Allah vaste bezoekers. Regelmatig draagt hij zaken aan die al dan niet hun weg vinden op mijn weblog. Deze keer heeft hij mij een pdf document* gestuurd van een artikel uit het NRC, "Dienaar van de Alles Vergevende – Het standaardwerk ‘Mekka’ van de 19e eeuwse arabist Snouck Hurgronje na 118 jaar vertaald".

"Christiaan Snouck Hurgronje was één van de grootste Nederlandse arabisten. Zijn boek uit 1889 over het dagelijks leven in Mekka is nog verrassend leesbaar", aldus Dirk Vlasblom in de inleiding van het artikel.

Mijn interesse is direct gewekt en ik begin het artikel te lezen. Afgaand op de woorden van Vlasblom lijkt "Mekka in de tweede helft van de negentiende eeuw, Schetsen uit het dagelijks leven" mij verre van een spiritueel boek. De beschreven gebeurtenissen doen mij meer denken aan die gebreken zoals benoemd door Abdullah in 1998 (zie de vorige alinea).

HURGRONJES GEBREKEN
Mijn dorst naar geschiedenis wordt zeker gelest door het lezen van het artikel, maar dat Hurgronje zich "in een opmerkelijke excursie" zich keert tegen "de groeiende anti-slavernijbeweging in Europa" vind ik dan weer een domper. In de laatste alinea van het artikel komt dan de aap uit Hurgronjes mouw. Tijdens zijn verblijf in Mekka had hij een relatie met een "Abessijnse slavin". De observaties en verhalen in het boek zijn een versleutelde versie van Hurgronjes eigen ervaringen, aldus Dirk Vlasblom. Het zijn dus meer "Schetsen uit het dagelijks leven van Hurgronje in Mekka" waarin de schrijver ook zijn eigen gebreken heeft verweven.

HURGRONJES GEBREK AAN RESPECT
De algehele toon van het NRC artikel komt mij toch nog tè positief over en ik besluit om wat te googelen met de naam ‘Hurgronje’. Ik kom terecht op een webpagina van Trouw.nl**, een zeer leesbaar artikel met het volledige demasqué van Christiaan Snouck Hurgronje, die geen enkel respect blijkt te hebben voor de moslims die hij ‘observeert’. Dat Hurgronje zich in Mekka heeft voorgedaan als een islamitisch wetsgeleerde in het kader van participerende observatie is niet kies en mijns inziens een bewijs van gebrek aan respect. Geconfronteerd met kritiek van de Duitse oriëntalist Theodor Nöldeke op zijn houding zou Hurgronje als volgt gereageerd hebben:

"[Mijn] uiterlijke aanname van de islam [is] een maatregel, in mijn ogen véél onschuldiger aard dan wanneer men zich in een moderne maatschappij, zonder er de geringste waarde aan te hechten, de sacramenten eener kerk laat toedienen. Dàt ondervind ik persoonlijk als blasphemie, maar niet de aanpassingen en de uiterlijkheden eener intellectueel inferieure maatschappij, die nodig is om daar als mensch te gelden."

NU  NOG ZIN OM HURGRONJES STANDAARDWERK TE LEZEN?
Wanneer ik zo’n arabist nú zou tegenkomen zou ik bonje met hem krijgen (oeps, heb ik mijn korte lontje nòg niet verwijderd :-). Nee, met alle gekheid op een miswak, persoonlijk zie ik de (betrekkelijke) historische waarde van "Mekka in de tweede helft van de negentiende eeuw, Schetsen uit het dagelijks leven" wel in en is dat voor mij al een reden genoeg om het te gaan lezen (incha Allah spoedig te leen in de bibliotheek). Met mijn kennis over de persoon Hurgronje en de tijdsgeest van eind negentiende eeuw in het achterhoofd, zal ik incha Allah Hurgronjes "Schetsen…" op hun (historische) waarde weten te schatten, met heel wat korrels zout bij de hand.

C. Snouck Hurgronje : Mekka in de tweede helft van de negentiende eeuw. Schetsen uit het dagelijks leven. Atlas, 608 blz. €39,90

* UPDATE D.D. 2 JANUARI 2014: Dit document (deel van de Wat een vondst! bestanden) is nu weer online beschikbaar: archive.org/details/NRC_20070420_04034002
** www.trouw.nl/deverdieping/letter-geest/article631743.ece/De_islamquaestie

UPDATE D.D. 13 APRIL 2013: Via Bol.com is er alleen nog een tweedehands exemplaar van het boek te krijgen. Voor dezelfde prijs als in 2007. www.bol.com/nl/p/mekka/1001004002909328