"Mahon unsen heilant"

Op de bonnefooi door Etymologie.nl crossen kan opzienbarende resultaten opleveren. Bij het raadplegen van een lemma van een woord dat begint met de h, zie ik in de linkerkolom van de webpagina ook het woord ‘Heiland’ staan. Echt een christelijke term, maar toch klik ik op dat woord, want "je weet het nooit of het een nieuw inzicht oplevert". De gehele lemma van ‘Heiland’ vind je onderaan dit stukje. Maar waar het mij om gaat, is de context waarin het betreffende woord voor het eerst (voor zover bekend) in het Nederlands werd opgeschreven (een literaire tekst uit de periode 1220-1240):

"Mnl. in mahon unsen heilant ‘Mohammed, onze verlosser’[1220-40; CG II, Aiol]."

De profeet Mohammed (vrede zij met hem) is alles voor de moslims, behalve een Heiland; hij (vrede zij met hem) heeft géén Goddelijke status, is géén Messias en wordt zeker niet door moslims aanbeden. Het is Allah die door hen aanbeden wordt. Er is geen andere god dan Allah en Mohammed is de dienaar en boodschapper van Allah. Ik word nu wel heel erg benieuwd naar hoe – in een Nederlandse literaire tekst uit de dertiende eeuw, nota bene – dat woord ‘heilant’ in verband wordt gebracht met ‘mahon’. Trouwens, voor vele Nederlanders is Mahon niet meer dan een vakantiebestemming op het eiland Menorca. [Nou já, Abdul, nu begin je wel vrij ònzinnig te associëren, hoor]

Wordt vervolgd? [ik bedoel hier of ik nog meer bijdragen zal gaan wijden aan etymologie] Ik weet het niet. Etymologie is interessant, maar een onbekend gebied voor mij (ik zou maar verdwalen). Incha Allah stuur ik de redactie van Etymologie.nl eens een email met een vraag om nadere uitleg over de oorsprong van die bewuste Nederlandstalige literaire tekst. Zo zie je maar, mijn keuze voor islam zit de belangstelling voor mijn eigen Nederlandse wortels niet in de weg. Integendeel, zou ik zo zeggen :-)

[ik besluit om vóór plaatsing van dit stukje toch nog even wat research te doen door de trefwoorden 'mahun', 'mohammed' en 'mahomet' in te tikken in de Google zoekmachine - daarbij stuit ik op een webpagina van Flonnet.com]

"The name Mahound or sometimes Mahoun, Mahun, Mahomet, in French Mahon, in German Maohmet, which was synonymous with demon, devil, idol, was invented by the writers of Christian play cycles and romances of 12th Century Europe. In these writings Muhammad does not appear as a prophet or even anti-prophet, but as a heathen idol worshipped by the Arabs."

Bron : www.flonnet.com/fl1824/18240760.htm

De literaire tekst waarin wordt gesproken over ‘mahon unsen heilant’ komt wellicht uit één van die "Christian play and romances", maar dan van de 13e eeuw. Heel naar om op die manier met de anti-islamitische wortels van mijn voorvaderen geconfronteerd te worden. In de vorige eeuw is die denigrerende naam "Mahound" trouwens nog gebruikt voor een personage in een roman die veel stof heeft doen opwaaien (wat heet).

CITAAT UIT ETYMOLOGIE.NL

Heiland zn. ‘Verlosser, Zaligmaker’ categorie: leenwoord, geleed woord Mnl. in mahon unsen heilant ‘Mohammed, onze verlosser’ [1220-40; CG II, Aiol], Here Heilant [ca. 1400; MNW]; vnnl. dat ick de Heere ben, dijn Heylandt [1562; van Dalen-Oskam 2000]. Oorspr. het tegenw.deelw. van Duits heilen ‘gezond maken, redden’, hetzelfde woord als Nederlands → helen 1. Vergelijk voor de uitgang → vijand.
In de oude taalfasen alleen: os. hēliand, hēland; ohd. heilant; oe. hǣland.
Heiland wordt meestal gebruikt als vertaling van christelijk Latijn salvātor ‘redder’ (bij salvāre ‘gezond maken, redden’, zie → safe 1 ‘veilig’), zelf weer een leenvertaling van Grieks sōtḗr  (bij sṓizein ‘redden’) in het Nieuwe Testament. In de Middelnederlandse periode blijft het woord vooral beperkt tot de oostelijke dialecten; algemener zijn synoniemen als behoudere [1285; CG II, Rijmb.], heilgever [15e eeuw; MNW]; levendichmaker [1464; MNW], salichmaker, verlosser, gesontmaker [1488; MNW] en in het onl. neriando ‘heiland’ [10e eeuw; W.Ps.] bij het werkwoord neron ‘redden’ (zie → genezen). Ook Kiliaan (1599) noemt heyland nog "Duits, Saksisch, Rijnlands". De Statenvertaling (1637), in navolging van de Deux-Aesbijbel (1562), gebruikt het woord elf maal, alleen in het Oude Testament, in negen gevallen ter aanduiding van God, in de andere twee ter verwijzing naar de komende Messias, voor christenen Jezus Christus. In latere bijbelvertalingen zijn weer andere keuzes gemaakt. Zo gebruikt de protestantse vertaling van het NBG uit 1951 Heiland alleen in het Nieuwe Testament en verwijst ermee naar God of naar Jezus. In de katholieke Willibrord-vertaling (1995) komt Heiland niet voor, meestal wordt redder gebruikt. Dat laatste geldt ook voor de Nieuwe Bijbelvertaling van 2004.

mnl. Middelnederlands (1200-1500)
vnnl. Vroegnieuwnederlands (1500-1700)
os. Oudsaksisch (voor 1100)
ohd. Oudhoogduits (voor 1100)
oe. Oudengels (voor 1100)
onl. Oudnederlands (800-1200)

UPDATE D.D. 11 MAART 2013: Alhamdulillah is de website Etymologiebank.nl wèl gratis toegankelijk. Klik op deze link voor meer info over 'Heiland': www.etymologiebank.nl/trefwoord/heiland