Diigal ci Wolof Njaay

"Onderdompeling in Hoog-Wolof" betekent de titel van deze bijdrage. Eens in de zoveel tijd neem ik een duik in de taal die Wolof heet, naast het Frans is Wolof de lingua franca van Senegal. Dan spetter ik rond in moppen (de vermaarde maye wolof), waad ik door het Wolof alfabet (ja, er bestond eens een apart op het Arabisch geënt schrift voor deze taal) en duik af en toe een uitdrukking op die is afgezonken naar de diepe gronden van de rivier de Senegal (Wolof Njaay wordt ook wel Wolof yu xóót genoemd, Diep-Wolof).

Mijn vrouw Ndoya is immer mijn bron van Senegalese uitdrukkingen en gezegdes, daar waar het de Wolof taal betreft. Ze gebruikt ze in conversatie met mij  en anderen, of ze hoort ze in de populaire Senegalese muziek, de mbalax, en legt ze vervolgens uit aan mij.

Gisteren tijdens het boodschappen doen. Out of the blue vertelt Ndoya over een Senegalees spreekwoord dat haar al jaren tot steun is. Naar haar zeggen geeft dit spreekwoord aan dat alles van Allah, Heilig en Verheven, komt. Ze spreekt het uit in Wolof en thuisgekomen noteer ik het direct op een papiertje. Ik lees het na en denk een woord te missen.

"Maar Ndoya, waar is dan het woord ‘Yàlla’?" ['Yàlla' betekent 'Allah' in het Wolof en is een verbastering van de Arabische uitroep 'Yaa Allah' wat in feite 'Oh Allah' betekent]

"Jij ook met je vragen, journalistje van me."

"Waar is de naam van Allah in dit spreekwoord?"

Ndoya’s echtgenoot heeft nu de pet op van een journalist en hij rust niet tot hij opheldering heeft. Ndoya lacht en geeft antwoord.

"Het spreekt voor ons in Senegal voor zich dat Hij de hand heeft in alles: het geluk dat ons overkomt, het ongeluk dat ons overkomt. Dat heet je lot – of bestemming – en is prima samengevat in dat ene woord ‘wërsëk’. Daarom komt Zijn naam niet altijd voor in uitdrukkingen die over Zijn invloed gaan. In de context van déze uitdrukking betekent ‘wërsëk’ ‘geluk’."

Nou, mash’Allah, daar moet journalist Abdulwadûd het maar even mee doen. Bij het analyseren van de tekst (samen met Ndoya) kom ik erachter dat ‘fàlle’ ‘spinnen’ betekent (zoals met een spinnewiel) en dus kan ik in de vertaling een bekende Nederlandse uitdrukking opnemen, mash’Allah! Dit is het spreekwoord waar om het gaat:


Wërsëk bu de ñów,
Bu mu fàlle moo kay ñor di,
Bu xësse bëy dem
Cheenu bato manu ko téyé


UITSPRAAK
Wursuk boe dè njoo,
Boe moe falle mo keej njor di,
Boe gusse beej dem
Sjènnoe bato manoe ko teejee


Is het geluk daar
Spin dan je garen ten eigen nutte
[Want] als het [geluk] gaat
Kan geen ankerketting het bedwingen