Suikerfeest, een impressie

Allahoe Akbar, Allahoe Akbar

La illaha ill’Allahoe w’Allahoe Akbar
Allahoe Akbar wa lillahil hamd


07.45 uur ALLAHOE AKBAR
Allah is de Grootste, Allah is de Grootste / Er is geen god dan Allah en Allah is de Grootste / Allah is de Grootste en aan Allah zij alle lof
‘s Ochtends vroeg klinkt deze ‘Eid Takbier door de speakers van mijn computer. Straks incha Allah neem ik Ahmed mee naar de Barbaros moskee in het centrum. Dezelfde moskee waar ik Ahmed in de afgelopen ramadan een keer heb meegenomen voor het tarawih gebed.


FLASH-BACK 
Een paar dagen geleden. Onderweg naar de moskee vertelde ik hem dat ‘de Barbaros’ van origine een school is. “Nou,” zegt het ventje bij het binnentreden van de gebedsruimte, “dan moet dit zéker de gymzaal geweest zijn, papa!” Mash’Allah, nou, aan beweging kwam hij zeker toe: twee rakaat bidden voor we gingen zitten, vier rakaat soenna gebed, vier rakaat ‘isja gebed, vier rakaat soenna en tot slot twintig rakaat tarawih. Gevolgd door drie rakaat witr onder leiding van de imam. Mash’Allah, na afloop was Ahmed werkelijk kapxf2t. Maar tegelijk was hij heel tevreden dat hij alles had meegemaakt.


TAKBIER VANAF DE FIETS
Vanochtend zal het incha Allah anders gaan. Terwijl de chants religieux van de Senegalese tijani moslimbroederschap door het huis klinken (via radio Wazapon), doen Ahmed en ik de rituele wassing en fietsen we direct daarna richting ‘de Barbaros’ voor het speciale ‘Eid-oel-Fitr gebed. Onderweg dragen we op gedempte toon de ‘Eid Takbier voor:

Allahoe Akbar, Allahoe Akbar

La illaha ill’Allahoe w’Allahoe Akbar
Allahoe Akbar wa lillahil hamd


09.15 uur MASH’ALLAH, WAT EEN MENSENMASSA WAS DAT
Net terug van het feestgebed, salaat-oel-fitr! Hier een impressie in de onvoltooid tegenwoordige tijd:

Bij aankomst voor aanvang van het gebed, barst ‘de Barbaros’ reeds uit zijn voegen. Ahmed en ik banen ons een weg naar de gebedsruimte. Ah, daar is de deur! Schoenen uit en naar binnen. En dan: mash’Allah, wat een mensenmassa! Ik ben zeker niet de enige die zijn zoontje heeft meegenomen. Al snel valt mij een drukke dreumes op, gekleed in een fel oranje sweater. “Dat is nog eens wat anders dan tijdens de tarawih, hè Ahmed?” Hij knikt instemmend. Dit is vast en zeker vet cool!

BIDDEN OP 1 M²
Het kost even wat tijd om een open plekje te vinden. Vanuit de verte wordt gewenkt en iemand loodst ons naar een open plekje van ca. 1 m² waar Ahmed en ik samen met moeite twee rakaat kunnen bidden alvorens te gaan zitten. De imam zit links van de mihrab in een soort halve houten kuip vlak boven de grond en houdt een verhandeling. Zijn woorden worden regelmatig aangevuld met opmerkingen van een aantal aanwezigen. De imam gaat daar dan op in. Het is zeker niet mond dicht en luisteren, want het betreft hier nog niet de officiële preek vanaf de hoge preekstoel rechts van de mihrab. Jammer dat ik de interactie tussen de imam en de aanwezigen niet kan volgen, omdat mijn Turks niet optimaal is. Ahmed en ik gebruiken de tijd voorafgaande aan het gebed om de vele calligrafieën te bekijken. Dan vallen onze blikken op het ‘balkon’ boven ons. De gordijnen zijn open! Daar waar normaal de vrouwen (mee)bidden is het nu ook vol mannen. Naar alle waarschijnlijkheid leggen de vrouwen thuis de laatste hand aan de feestdis. Zelfs de zaal rechts naast de gebedsruimte loopt vol met gelovigen. Wanneer er dan mash’Allah nòg meer mensen binnenkomen, gaan de deuren van de oude entreehal van het gebouw (links van de gebedsruimte) open. Binnen no time loopt ook deze hal vol.

AHMED EN IK LEVEREN ONZE BIJDRAGE
Dan loopt er een moskeemedewerker met een kartonnen doos naar de imam toe. Uit de weinige woorden die ik begrijp, maak ik op dat de imam uitlegt wat de waarde is van zakaat-oel-fitr (speciale armenbelasting te innen vóór het ‘eid-oel-fitr gebed). Hij doet zijn deel in de doos. Vervolgens gaan er diverse dozen rond waar de gelovigen hun bijdrage in kunnen doen. Ik pak onze bijdrage erbij, samen houden Ahmed en ik het biljet vast en samen doen we het in de doos die onze kant op komt. Ahmed is danig onder de indruk, kan ik je zeggen.

DREUMES DOLT MET GEBED
Na de inning van de zakaat-oel-fitr en wat woorden van een medewerker van de stichting Barbaros, begint de salaat-oel-fitr, het speciale gebed voor het suikerfeest. Het is altijd weer even wennen, omdat zo’n gebed net iets anders gaat dan normaal. De imam legt het in het kort uit, dirigeert wat late binnenkomers naar open plekken en begint. De dreumes in het oranje rent dartel tussen de rijen door. Ik moet denken aan de woorden van Ahmed toen hij de gebedsruimte voor het eerst van binnen zag: “Nou, dan moet dit zeker de gymzaal zijn geweest, papa!” Vlak voor de imam de roekoe doet (handen op de knieën en een diepe buiging met het bovenlichaam) staat de dreumes voor me stil en probeert oogcontact te maken. “Allahoe Akbar!” zegt de imam. En de hele goegemeente gaat in roekoe. Ook ik buig me dus voorover en kan nog maar nauwelijks het hoofdje van de dreumes ontwijken. Het kind schrikt en smeert hem naar zijn vader, helemaal links in de rij, voordat men in sajdah gaat (ter aarde werpen met het hoofd op de grond).


Als ik dit later aan Ndoya vertel, moet ze net als mij hartelijk lachen. Het doet haar denken aan hoe Ahmed al kruipende haar vader El Hadji Maguette Birama Sarr stoorde tijdens het bidden en begon te ‘spelen’ met diens radio. Mame Birama deed niets (van jonge kinderen pikte hij meer dan van tieners en volwassenen) met als gevolg dat hij zijn radio kon weggooien.


DAN GRIJPT ER EEN STEM NAAR MIJN STROT
Het gebeuren wordt afgesloten met een lezing vanaf de hoge preekstoel, rechts van de mihrab. Wanneer de imam lofprijzingen uitspreekt aan het ‘adres’ van Allah soebhana wa ta’ala, geeft hij aan wanneer de gelovigen dienen te ‘antwoorden’ met de ‘Eid Takbier:

Allahoe Akbar, Allahoe Akbar

La illaha ill’Allahoe w’Allahoe Akbar
Allahoe Akbar wa lillahil hamd

Na een aantal smeekgebeden sluit iemand het geheel af met een recitatie van soera At-Takaathoer, soera 102 van de Heilige Koran. Ik weet niet waar de recitant zich bevindt, maar de stem grijpt mij onmiddellijk bij de strot en enkele tranen beginnen zich op te hopen in mijn ooghoeken.

Mash’Allah, ik besef dat de stem die ik hoor in ‘de Barbaros’ de stem is die mij lang geleden tijdens de oproep tot het gebed zo mijn hart raakte, dat de sluizen werkelijk open gingen: de tranen spoten zo’n beetje uit mijn ogen. Deze keer durf ik echter wèl om te kijken. Wanneer de bijeenkomst ten einde is, vallen de gelovigen elkaar in de armen. Samen met Ahmed loop ik naar de uitgang en in het voorbijgaan geef ik de recitant/muezzin een hand en wens hem een gezegend feest.

klik op deze onderstaande link voor de uitleg van soera 102 in diverse talen:
www.islamicity.com/MOSQUE/ARABICSCRIPT/AYAT/102/102_1.htm


10.45 uur DRACHT MAAKT VERDACHT
Het NS-station van mijn woonplaats. We nemen incha Allah straks de trein naar Fatou, een vriendin van mijn vrouw Ndoya, om daar samen het haar en haar gezin en familie uit het buitenland korité (dat is Wolof voor ‘suikerfeest’) te vieren. Sinds enkele maanden heeft Ndoya er een aantal Senegalese vriendinnen bij. Dat sociale gebeuren van Senegalese vrouwen onder elkaar heeft ze jarenlang node gemist, ze is duidelijk in haar element!
We lopen het station binnen, de hal door en de trap op. Ndoya, Yande, Ahmed en Kiné lopen door naar een bankje, terwijl ik de voorafgekochte treinkaartjes stempel. Als ik klaar ben, draai ik me om, klaar om me bij mijn vrouw te voegen. Mijn oog valt op een reiziger. Mash’Allah, hij is duidelijk een moslim en klaarblijkelijk onderweg naar familie of vrienden om na het gebed het suikerfeest te vieren. Mash’Allah! De man is gekleed in vol ornaat: traditionele dracht en een wit plat petje. Een lange baard completeert het geheel.
Mijn vreugde wordt wat getemperd, wanneer ik zie hoe zijn aanwezigheid andere reizigers stoort of wellicht angst inboezemt. Eenieder die zich duidelijk als moslim kleedt, lijkt per definitie verdacht. Gisteren nog werden er twee onschuldige moslims gearresteerd na tips van ‘oplettende passagiers’ (zie deze link). Ndeyesaan, mensen loeren naar hem of lopen met een grote boog om hem heen. Nou, in de trein zal hij alle ruimte hebben. Elk nadeel hep z’n voordeel nietwaar, of was ‘t nou juist andersom? Hoe dan ook, heden ten dage wordt je op je dracht beoordeeld. Of je nu Lonsdale, Karl Kani of een djellaba draagt. Gekker moet het niet worden, hoor…


11.15 uur AHMED’S ZORG VOOR DE ARMEN
“Samen hebben we het geld in de doos gedaan, mama!” roept Ahmed vol trots door de coupé heen.
We zijn onderweg en zitten in een volle trein. Hij vertelt over de inning van de zakaat-oel-fitr van vanochtend.
“Dat is geld voor arme mensen, dan kunnen ze ook feest vieren!” zo luidt zijn uitleg. Dan betrekt zijn gezicht ineens. “Maar wat nu als je die zakaat-oel-fitr niet kan betalen?”
“Nou, Ahmed, dat is geen probleem,” zeg ik. “Als je het niet hebt, dan ga je toch gewoon naar het feestgebed. Wie weet ben jij dan wel één van de mensen waar ze wat geld aan geven uit één van die kartonnen dozen.”
“Ooh…” Ahmed is zichtbaar opgelucht en concentreert zich weer op de koeien en andere beesten op het platteland die aan zijn ogen voorbij razen.


17.45 uur FEEST, MET BIDMOMENTEN VOOR BEZINNING
Net diouli timiss gedaan (avondgebed). Eindelijk heb ik wat tijd om weer wat te schrijven. Mash’Allah! Er gaat niets boven korité (suikerfeest) vieren in groot gezelschap. Gezellig samenzijn, muziek luisteren, af en toe voetjes van de vloer, en op gezette tijden is het tijd voor een gebed (salaat). Dan gaat de muziek uit en na het smeekgebed (doa) dat de salaat besluit, gaat de volume weer op tien.

ABDUL’S AZAAN
Aan Moussa, de man des huizes, heb ik mijn weblog laten zien. Blij verrast is-t-ie, mash’Allah! Bij het horen van de mp3 track “Abdul’s Azaan” is zijn eerste vraag of het in Senegal is opgenomen. Ik leg uit dat ik met Audacity 1.2.3 en een simpele microfoon achter de computer gezeten de oproep tot het gebed heb voorgedragen. Daarna heb ik met hetzelfde programma galm en echo toegevoegd, vervolgens heb ik er wat geluiden doorheen gemixt en klaar is Kees Abdul. Luister: archive.org/details/Azaan_761

LAMSBOUT EN LAMB-JI : AANVALLEN!
Ndoya ziet mij vanuit de keukenhoek bezig zijn. Ze haalt me bij de computer vandaan, voor ik Moussa overlaad met informatie. Samen met Fatou ontfermt ze zich in de keuken over twee lamsbouten. Elke bout wordt met een scherp mes diep ingekerfd. Vervolgens worden de bouten ingewreven met een mengsel van uien, mosterd en diverse specerijen (een geheim recept, dus uitwijden mag ik hier niet :-) En dan gaan ze de oven in. Dat is inmiddels al uren geleden. De gasten worden wat ongeduldig en doden de tijd met het kijken naar theater van een Senegalese theatergroep, “Soleil Levant de Thiès”, het betreft het stuk “Lamb-Ji”. Nee, al doet de titel het wel vermoeden, gaat het verhaal gaat niet over een jong schaap maar over een magere nietsnut die geld wilt verdienen met Senegalees worstelen (‘lamb’ in het Wolof). Het is volkstheater van het-grote-gebaar dat met bordkartonnen personages makkelijk de lachers op zijn hand krijgt (‘Rire à gogo’ zo vermeldt de DVD-hoes).
“Mama, heeft twee lammetjes in de oven gedaan,” roept Khady, de jongste dochtertje van Fatou, verontwaardigd. “Dat vind ik zielig.”
“Nee joh, dat zijn twee stukken vlees-met-bot,” zegt Ahmed. “Ze waren al lang dood, hoor, toen je moeder ze in de oven stopte.”
“Ja,” legt Yande uit, “ze maken ze eerst dood en dan maken ze er eten van.”
“Tòch vind ik het zielig!” besluit Khady. Ahmed eet trouwens geen of nauwelijks vlees. Niet uit mededogen maar gewoon omdat hij het niet lekker vindt. Toch vegetariër van nature? Dan worden de twee bouten binnengebracht. Ze zijn zo lang en sans pitié gegrild dat het vlees haast van het bot valt. Mash’Allah! Ten aanval!


19.15 uur ONE TCHEBOUDJIN COMING UP!
Buiten is het al donker. Ik heb net diouli gëwë (het nachtgebed) gedaan en ondertussen is de tweede kooksessie van Fatou en Ndoya van start gegaan. One tcheboudjin coming up! De geuren van peterselie, knoflook, nettetu en thiof doen ons het water in de mond lopen. De rijstkorrels zijn heel erg fijn, het lijkt net couscous. De DVD van Soleil Levant de Thiès staat nog steeds op. Inmiddels is een tweede film begonnen, “Askanu Laobe”. Wanneer de tcheboudjin (rijst met groenten en vis) wordt binnengebracht, blijft de DVD aanstaan. Dat het geluid zo af en toe niet synchroon loopt, komt wel vaker voor bij Senegalese videoproducties, hetzij theater of clips. Het stoort de feestgangers geenszins, want alle aandacht gaat uit naar de tcheboudjin, dè Senegalese maaltijd bij uitstek. Later op de avond wanneer Yande en Kiné tegen mij aanhangen en dreigen te gaan slapen, besluiten we huiswaarts te gaan. Moussa laadt ons in en rijdt ons linea recta naar huis. Het einde van een heerlijke dag. Voor de eerste keer in Nederland heb ik suikerfeest meegemaakt in een Senegalese ambiance. Zeker voor herhaling vatbaar!