Taajaboon, wëlé!

Vanavond gaan in Senegal kinderen langs de huizen om snoep en ander lekkers op te halen. De jongens zijn gekleed als meisjes en de meisjes zijn gekleed als jongens. Dit verkleedfeest heet Tadiabon (ook gespeld als Taajaboon, Tajabon, etc) en wordt gevierd aan de vooravond van Tamxarit/Ashoera, de viering van het islamitisch nieuwjaar (Ashoera is de tiende dag van de maand Moeharram, de eerste maand in het islamitisch jaar). Tadiabon heeft niets met islam te maken, althans zoals het feest nu gevierd wordt.

Volgens Oustaze Alioune Sall zoals weergegeven door Ndiaga Ndiaye in zijn artikel "Célébration de la Tamxarit : Un jour, des événements" (Lequotidien.sn, 18-01-2005) heeft de Tadiabon

"een religieuze en sociale oorsprong: talibés (bedelaars afkomstig van koranscholen) bezoeken op de vooravond van Tamxarit hun familie; na het correct voordragen van een soera krijgen ze dan een deel van de copieuze maaltijd mee, die op die avond wordt verorberd. In de loop van de tijd is de Tadiabon verworden tot een farce die gedragingen met zich meebrengt die niet conform de islamitische wetgeving zijn."

Het is goed om bij deze religieuze oorsprong van Tadiabon stil te staan (voor ik het genoemde artikel las, wist ik nog niets van de oorsprong van Tadiabon). Aan de andere kant, wanneer ik dan zo groepen kinderen langs de deuren zie gaan, uit volle borst de bekende Tadiabon-liedjes zingend, dan raak ik toch ontroerd door al die blije gezichtjes en vraag ik me af wat er zo erg is aan zulk onschuldig vermaak. Tot slot volgen hier twee voorbeelden van Tadiabon-liedjes:


1. TAAJABOONJI NEEX NA

Taajaboonji neex na Taajaboon vieren is helemaal te gek

Lu ka taxa neex? En waarom is dat zo heerlijk dan?

Góór robe, jigéén sabador [Nou,] jongens [dragen] jurken en meisjes dragen kaftans


2. TAAJABOON WËLÉ
(van de groep kinderen zingt de ene helft de tekst en de andere helft antwoordt telkens na elke korte zin met "wëlë")

Taajaboon (wëlé) [taajaboon - algemeen]
Taajaboon (wëlé)

Sama Taaj bi (wëlé)
Oh, mijn Taaj (wëlé)

Abdou Jambaar (wëlé) [introductie van 'verhaal' over Abdou Jambaar]
Abdou Jambaar (wëlé)

Ñaari malaaka la (wëlé)
Is twee engelen (wëlé)

Ci kaaw leye jogge (wëlé)
Hij is van boven gekomen (wëlé)

Daanu ci sapruum (wëlé)
En op de grond gevallen (wëlé)

Moo, yaay ji (wëlé) [taajaboon - algemeen]
Hé, mevrouw (wëlë)

Ndeggëm dangey nelaaw (wëlé)
Als je slaapt (wëlé)

Yëwul book (wëlé)
Wordt dan wakker (wëlé)

Sarax ndongo njaay (wëlé)
En geef ons wat lekkers (wëlé)

Tay du bësu nelaaw (wëlé)
Het is nu niet de tijd om te slapen (wëlé)

"Ma ne, yaay ji (wëlé) [Abdou Jambaar die spreekt]
Luister naar me, mevrouw (wëlé)

Mba julli nga am?" (wëlé)
Houdt u zich aan uw vijf dagelijkse gebeden?" (wëlé)

Mou ne: waaw waaw (wëlé) [verhalend]
Ze zegt: zeker weten (wëlé)

"Yaggat leen ko yaggat!" (wëlé) [Abdou Jambaar]
Neem haar mee! (wëlé)

"Fu ñu ko yaggat jëmë?" (wëlé) [een groep engelen]
Waar nemen we haar naar toe? (wëlé)

"Sa Àjjana sa!" (wëlé) [Abdou Jambaar]
Naar het Paradijs! (wëlé)

Mu ne tëxët reh (wëlé) [verhalend]
Ze breekt in lachen uit (wëlé)

"Ma ne, baay bi (wëlé) [Abdou Jambaar]
Luister naar me, mijnheer (wëlé)

Mba julli nga am?" (wëlé)
Houdt u zich aan uw vijf dagelijkse gebeden? (wëlé)

Mu ne: deedet (wëlé) [verhalend]
Hij zegt: nee (wëlé)

"Yaggat leen ko yaggat!" (wëlé) [Abdou Jambaar]
Neem hem mee! (wëlé)

"Fu ñu ko yaggat jëmë?" (wëlé) [een groep engelen]
Waar nemen we hem naar toe? (wëlé)

"Sa Saffara sa!" (wëlé) [Abdou Jambaar]
Naar de hel! (wëlé)

Mu ne tëxët jooy (wëlé) [verhalend]
Hij breekt in huilen uit (wëlé)


Wanneer de kinderen dan hun snoep, rijst of ander lekkers in ontvangst hebben genomen, zingen ze:

Bi lépp sarax duununa
(Dank u voor) al deze overvloedige gaven

____________________

Met dank aan mijn vrouw Ndoya voor de teksten (uit publiek domein) en de vertaling ervan. Ik heb gepoogd de liedjes in de officiële spelling van het Wolof te schrijven, daarbij heb ik geraadpleegd "Ay Baati Wolof, A Wolof Dictionary – Revised Edition 1997" door Pamela Munro en Dieynaba Gaye in de serie "UCLA Occasional Papers in Linguistics, Number 19", een uitgave van het "Department of Linguistics, University of California, Los Angeles, 1997". Zie ook mijn logs: De maan liegt niet 14 februari 2005 + Het nieuwjaarsfeest, maar dan anders 1 januari 2005

Uitspraaktips: ë – als de ‘e’ in ‘echt’ / j – als de ‘j’ in ‘Joe’ / x als ‘g’ in ‘goed’